کتابشناسی بقیع
نویسنده(مولف):
اباذر نصراصفهانی
هشتم شوال مصادف است با سالروز یک اتفاق تلخ در تاریخ بشریت، که دل هر انسان آزاده‌ای را به درد می‌آورد. در این روز در سال ۱۳۴۴قمری، قبرستان بقیع به عنوان مهم‌ترین قبرستان اسلام به دست وهابیون تخریب شد. پس از اشغال مکه، وهابیان به سرکردگی عبدالعزیزبن سعود روی به مدینه آوردند و پس از محاصره و جنگ با مدافعان شهر، سرانجام آن را اشغال و مأمورین عثمانی را بیرون کردند و در روز هشتم شوال ۱۳۴۴ قمری به تخریب قبور ائمه بقیع پرداختند.
ضمن عرض تسلیت به مناسبت فرا رسیدن سالروز تخریب قبور ائمه بقیع، جهت آشنایی پژوهشگران با فعالیتهای علمی صورت گرفته در راستای احیای بقیع، «کتابشناسی بقیع» که گزارشی از کتاب‌ها و مقالات منتشر شده به زبانهای فارسی، عربی، اردو و ترکی استانبولی درباره بقیع است، عرضه می‌شود. به امید اینکه محققین و نویسندگان عزیز تلاشهای بیشتری در زمینه اسناد و مدارک بقیع و نیز شناساندن آن به جامعه جهانی داشته باشند.
بخش اول: کتاب
الف: فارسی
- آخرین حرم : اشعار برگزیده کنگره آخرین حرم (کنگره سراسری شعر بقیع). گردآورنده محمدعلی مجاهدی، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر، ۱۳۹۶، 152ص.
- آرمیدگان در بقیع. علی‌اکبر نوایی؛ تدوین پژوهشکده حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، 1394، 407ص.
- بقیع، سیدمحمد بن مهدی حسینی شیرازی (۱۳۰۷-۱۳۸۰)، ترجمه محمدعامر پاشازاده، اصفهان، بینش آزادگان؛ حسینیه کربلاییهای اصفهان، ۱۳۸۰، ۷۲ص.
این اثر ترجمه کتاب البقیع الغرقد، نوشته سیدمحمد بن مهدی حسینی شیرازی که در سال ۱۴۲۰قمری توسط مرکز الرسول الاعظم (ص) در بیروت منتشر شده است.
- از تخریب بقیع تل تصرف بیت المقدس، مهدی فیاضی، مشهد، ضا‌من آهو، 1390، 300ص.
- بقیع، تدوین م‍ع‍اون‍ت آم‍وزش و تحقیقات ب‍ع‍ث‍ه م‍ق‍ام م‍ع‍ظم ره‍ب‍ری در امور حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۹، ۲۶ص.
این اثر به زبان های عربی با عنوان "البقیع " ، ترکی استانبولی با عنوان " BAKIY" و اردو نیز ترجمه شده است.
البقیع، ممثلیه الولی الفقیه لشوون الحج و الزیا‌ره، 1380.
- بقیع خاموش پر فریاد: شرحی بر فاجعه تخریب بقیع (از نظریه تا عمل). جمعی از پژوهشگران، قم، انتشارات حسنین (ع)، ۱۳۸۵، ۹۶ص.
- بقیع در آینه تاریخ: مجموعه مقالات فصلنامه میقات حج پیرامون بقیع. جمعی از نویسندگان، پژوهشکده حج و زیارت، تهران، نشر مشعر، 1394، 284ص.
- بقیع: سرگذشت اسفبار ویرانی آثار اسلامی حجاز به دست آل سعود، یوسف هاجری، ترجمهٔ محمد محمدرضایی، تهران، نشر بقیع، چاپ ۱، ۱۳۷۰، ۱۷۶ص.
- بقیع قطعه‌ای از بهشت، علی غلامعلیان، اصفهان، اصفهان، الحج، ۱۳۸۷، ۱۳۵ص.
- تاریخ حرم ائمه بقیع (علیهم السلام) و آثار دیگر در مدینه منوره، محمدصادق نجمی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۴، ۳۷۵ص.
این کتاب به زبان عربی نیز ترجمه شده و با اطلاعات زیر منتشر شده است:
تاریخ حرم ائمه بقیع (علیهم السلام) و آثار اخری فی المدینة المنورة، ترجمه محمدرضا مهری، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۳۸۶، ۳۷۶ص.
- تخریب و بازسازی بقیع به روایت اسناد، سیدعلی قاضی عسکر، تهران، نشر مشعر، چاپ ۲، ۱۳۸۵، ۱۶۸ص، پالتویی.
این کتاب توسط پژوهشکده حج و زیارت به زبانهای عربی، اردو و ترکی استانبولی نیز ترجمه شده و توسط نشر مشعر منتشر شده است. اطلاعات آثار ترجمه شده به صورت زیر است:
تخریب البقیع و اعمار‌ها بالوثائق والمستندات، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۲، ۱۳۵ ص، رقعی.
بقیع کی تخریب اور تعمیر نو : دستاویزات کی روشنی میس،ترجمه سیدضغیم عباس، ترهان،نشر مشعر، ۱۳۹۴.
Belgelerin diliyle bakinin tahribi ve yeniden insasi, Tehran, masher, 2013/1392, 172p
- حکایات قبرستان بقیع: کرامات ولی خدا - خاطراتی از فاضلی گرانمایه و عارفی بلندپایه عبد کریم علامه حاج شیخ عبدالرحیم صاحب‌الفصول‌حائری، تنظیم‌کننده محمد محقق - شهرام قراگوزلو، تهران، رسپینا، ۱۳۸۸، ۶۴ص.
- چرا به زیارت بقیع می‌رویم؟، علی بن فرج الله کاظمی موموندی، تهران، انتشارات قرآن، ۱۳۵۷، ۱۷۵ص.
- در ساحل حقیقت: پاسخ به آنچه وهابیان در بقیع می‌گویند، رضا محمدی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۲، ۲۲۳ص، وزیری.
درس آموزی از خفتگان بقیع، علی غلامعلیان، اصفهان، الحج، - دانشنامه بقیع شریف. محمد نوری، قم، صحیفه خرد، 1394، 748ص.
- راهنمای قبرستان بقیع (جنة البقیع)، سید محمدعلی علوی، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، ترهان، نشر مشعر. (بروشور)
- فضای مبکی: طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین(ع)، آرش قندچی، تهران: مهدی رضایی، ۱۳۸۸، ۲۲۹ص.
- گنبد کبریایی : پژوهشی پیرامون تاریخچه تخریب قبور اهل بیت (علیه السلام ). حیدرعلی جعفری، تهران، دلیل ما، 1391، 136ص.
- یادگارهای جاودان: نگاهی به آثار تاریخی ویران شده صدر اسلام، محمد عبائی خراسانی با همکاری رضا حسینی نسب، تهران : الست فردا، 1378، 186ص.
ب- عربی
- الاصا‌بة فیمن دفن بالبقیع من الصحابة: توثیق علمی موصل لمسا‌ئل الدفن فی البقیع و قبور آل البیت و الصحابة، منصور صالح السلامه التمیمی، المدینة المنورة، مرکز سطور للبحث العلمی، دار الاما‌م مسلم للنشر و التوزیع، 1438ق.، 158ص.
- البقیع، عبدالرضا حسین الطحان، بغداد، مطبعه الزهراء، 1403ص.
- بقیع الغرقد. محمد أنور البکری و حاتم عمر طه، المدینة المنورة، مکتبة الحلبی، ۱۴۲۴ق.، ۱۷۲ص.
- البقیع الغرقد، سیدمحمد بن مهدی حسینی شیرازی (۱۳۰۷-۱۳۸۰)، بیروت، مرکز الرسول الاعطم (ص)، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م، ۴۸ص.
- البقیع فی التاریخ، کریم المنفی، بیروت، دارالبدیل، 1430ق.، 109ص.
- البقیع المنور: قبور ائمة اهل البیت (ع) فی البقیع بعد الهدة، المنظمه العالمیه للدفاع عن الاماکن المقدسه، لندن، المنظمه العالمیه للدفاع عن الاماکن المقدسه، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م، ۴۲ص.
- البقیع قصة تدمیر آل سعود للآثار الاسلامیة فی الحجاز، یوسف هاجری، بیروت، موسسه البقیع لاحیاء التراث، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۰م، ۲۳۸ص.
- البقیع قضیة کل مسلم، لجنة احیا ذکری البقیع ، بی‌جا، بی‌تا، 11ص، رحلی.
- البقیع و ال‍ص‍لاة علی ال‍ن‍ب‍ی صلی الله علیه و علی آله و س‍ل‍م، اع‍داد و ت‍رت‍ی‍ب یوسف عبدالکریم ع‍س‍ان‍ی؛ م‍راج‍ع‍ة: زه‍ی‍ر م‍ص‍طف‍ی ی‍ازج‍ی، حلب: دارال‍ق‍ل‍م ال‍ع‍رب‍ی ب‍ح‍ل‍ب، ۱۹۹۶م. = ۱۴۱۶ق.، ۱۶ص.
- بقیع‌الغرقد فی دراسه شامله، محمد امین پورامینی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶، ۴۳۳ص.
- تاریخ حرم ائمه بقیع (علیهم السلام) و آثار اخری فی المدینة المنورة، محمدصادق نجمی، ترجمه محمدرضا مهری، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، ۱۳۸۶، ۳۷۶ص.
- تخریب البقیع و اعمار‌ها بالوثائق والمستندات، سیدعلی قاضی عسکر، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۲، ۱۳۵ ص، رقعی.
- تقریر یوثق احداث المسجد النبوی الشریف و مقبرة البقیع و تداعیا‌تها. ریاض، لجنة الدفا‌ع عن حقوق الانسا‌ن، 1430ق.، 32ص.
- ال‍درة الثمینة فی زیاره المعصومین فی المدینة، محمد صالح بن احمد آل‌طعان القطیفی البحرانی، قم، تحقیق و نشر دارالمصطفی صلی الله علیه و آله لاحیاء التراث، 1376ش.
- رجال من بقیع ثویه الکوفة، صلاح مهدی الفرطوسی، کوفه، مرکز دراسات هانی بن عروه، 1433ق.، 277ص.
- رد آراء الشیخ عبدالله بن بلیهد قاضی قضاة الوهابیین فی تخریب قبور ائمه البقیع (ع)، عبدالله (طلبه عراقی)، ایران، بی‌نا، ۱۳۴۵ق، ۴۵ص، جیبی، چاپ سنگی.
- ردّ الفتوی بهدم قبور الائمة فی البقیع، محمدجواد بلاغی (۱۲۸۲-۱۳۵۲ق.) بی‌جا، بی‌تا.
- الروضة الفردوسیة والحضرة القدسیة: ذکر من مات بالمدینة ودفن بالبقیع، محمد بن أحمد بن أمین الآقشهری، تحقیق قاسم السامرائی، بی‌جا، مؤسسة الفرقان للتراث الإسلامی، ۱۴۳۱ق. / ۲۰۱۰م.، ۲ جلد.
- الروضة المستطابة فیمن دفن بالبقیع من الصحابة، عادل ابوالمنعم ابوالعباس، مدینه منوره، مکتبة الثقافة، ۱۴۱۶ق.، ۸۰ص.
- شعراء فاجعه البقیع. محمدحسین العطار، بغداد، دار ابی طالب و دار ابوعلی الکعبی، بی‌تا.
- صواعق سبعة علی مفارق زنادقة خارجة وهابیة در حادثه انهدام قبه ائمة بقیع علیهم الاف التحیه، ابوالحسن دولت‌آبادی نجفی مرندی (درگذشت ۱۳۴۹ یا ۱۳۵۲ق)، بی‌جا، مطبعه حاجی عبدالرحیم، ۱۳۴۴ق/۱۳۰۴، ۴۸ص، جیبی، چاپ سنگی.
- صواعق محرقه فی علائم الظهور و رد الوهابیة فی تخریب البقاع المتبرکة، ابوالحسن دولت‌آبادی نجفی مرندی تهران، بی‌جا، ۱۳۷۶ق.
- فاجعة البقیع، جلال معاش، بیروت، دارالعلوم؛ مؤسسة الامامة، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م.
- فجایع الدهور فی انهدام القبور در علائم ظهور، ابوالحسن دولت‌آبادی نجفی مرندی تهران، بی‌نا، ۱۳۴۴ق، ۱۴۳ص، سنگی، جیبی.
- قبس من التراث الرائع لائمه البقیع علیهم السلام. نجف، دارالمعروف، 1434ق.، 576ص.
- قبور أئمة البقیع قبل تهدیم‌ها: وصف لها من شاهد عیان کان قد زار‌ها قبل ثلاثمائة عام، سید عبدالحسین حبیب حیدری، بیروت، دارالسلام، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م، ۲۱۸ص.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ؛ المواضع و البقاع: بقیع الغرقد (مقبره اهل المدینه)؛ تاریخه و فضایله. عبد العزیز بن عبد الرحمن بن ابراهیم کعکی، المدینة المنورة، مکتبه الملک الفهد، 2014م.، 216ص.
- مقبرة الٲئمة: من مصا‌در التاریخ العما‌نی، خا‌لد بن سلیما‌ن بن سا‌لم الخروصی، عمان، وزارة التراث و الثقافة، 1427ق.، 183ص.
- المقصد الرفیع من زیارة البقیع، احمد محمد فارس، سوریه، حلب، بی‌نا، بی‌تا.
- من الشعر الکاظمی فی ائمه البقیع علیهم السلام، عبدالکریم الدباغ، بغداد، الامانه العامه للعتبه الکاظمیه المقدسه - الشوون الفکریه والثقافیه، 1435ق.، 135ص.
- یوم البقیع، حسن موسی الصفار ، بی‌جا، مؤسسة البقیع لاحیاء التراث، ۱۳۷۰/۱۴۱۱ق، ۳۱ص، جیبی.
ج: اردو
- بقیع کی تخریب اور تعمیر نو : دستاویزات کی روشنی میس، سیدعلی قاضی عسکر، ترجمه سیدضغیم عباس، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۴.
- تاریخ جنت البقیع، حسن رضا غدیری، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا .
- جنت البقیع، سید ابن حسن نجفی، لاهور، بی‌نا، ۱۶ص.
- جنت البقیع، سیدظفرحسن امروهوی هندی، (درگذشت ۱۹۸۹م)، لاهور، کراچی، ۱۹۴۵م، ۳۲ص.
- نوحه جات جنت البقیع، دهلی، نشر کاظم بکدپو، بی‌تا.
د: ترکی استانبولی
- Bakiy, Tehran, masher, 28p.
- Belgelerin diliyle bakinin tahribi ve yeniden insasi, Tehran, masher, 2013/1392, 172p
بخش دوم: پایان نامه
- بازسازی مرقد ائمه بقیع (ع )، فاطمه جلیل زاده محمدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد شبستر، 1391.
- طراحی بارگاه امامان معصوم علیه السلام بقیع با رویکرد توسل، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات سمنان.
- طراحی قبرستان بقیع و حرم ائمه معصومین (علیهم السلام) (فضای مبکی)، آرش قندچی، دانشگاه شهید بهشتی، 1377.
بخش سوم: مقالات
- «ب‍ق‍ع‍ه اس‍م‍اع‍ی‍ل ف‍رزن‍د ام‍ام صادق (ع)». محمدصادق نجمی، میفات حج، ش ۲۰، تابستان ۱۳۷۶، ص ۷۰-۷۸.
- «ب‍ق‍ع‍ه ح‍ل‍ی‍م‍ه س‍ع‍دی‍ه و ص‍ف‍ی‍ه ع‍م‍ه رسول خدا (ص)». محمدصادق نجمی، میفات حج، ش ۱۹، بهار ۱۳۷۶، ص ۸۸-۱۰۰.
- «ب‍ق‍ع‍ه ع‍ق‍ی‍ل‌ب‍ن‌اب‍ی‍طال‍ب و ح‍ارث‌ب‍ن‌ع‍ب‍دال‍م‍طل‍ب». محمدصادق نجمی، میقات حج، ش ۱۴، زمستان ۱۳۷۴، ص ۵۶-۷۷.
- «بقیع در بستر تاریخ». علی اکبر نوایی، میقات حج، ش ۵۸، زمستان ۱۳۸۵، ص ۱۲۳-۱۴۴؛ ش ۶۲، زمستان ۱۳۸۶، ص ۹۳-۱۰۶.
- «بقیع، ت‍ج‍ل‍ی واق‍ع‍ی غ‍رب‍ت». ح‍ام‍د پ‍ه‍ل‍وان‌زاده، اندیشه صادق (پژوهشنامه حقوق اسلامی)، ش ۲، بهار ۱۳۸۰، ص ۱۳۲ – ۱۳۷.
- «بقیع و اماکن متبرکه آن». مسجد، شماره ۱۲۴، فروردین ۱۳۸۷ ص ۶۶.
- «بیت الاحزان یک حقیقت فراموش ناشدنی». محمد صادق نجمی، میقات حج، ش ۲، زمستان ۱۳۷۱، ص ۱۱۹-۱۳۰.
- «تاریخ حرم ائمه بقیع». محمد صادق نجمی، میقات حج، ش۴، تابستان ۱۳۷۲، ص ۱۹۲ – ۱۷۵؛ ش ۵، پاییز ۱۳۷۲، ص ۵۷-۷۰؛ ش ۶، زمستان ۱۳۷۲، ص ۱۱۱-۱۳۰؛ ش ۷، بهار ۱۳۷۳، ص ۹۱-۱۱۳.
- «تاریخ حرم ائمه بقیع و جنایات وهابیت». محمدصادق نجمی، مسجد، ش ۱۴۲، مهر ۱۳۸۸، ص ۷۶.
- «تخریب بقیع گواهی بر دشمنی وهابیت با رسول اکرم (ص)». اخبار شیعیان، ش ۴۷، مهر ۱۳۸۸، ص ۳۷-۳۸.
- «تخریب بقاع بقیع». ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر ف‍رزان‍ه، زائ‍ر، ش ۱۲، اس‍ف‍ن‍د ۱۳۷۴)، ص ۸ ـ ۱۰.
- «تخریب بقیع به روایت اسناد». سیدعلی قاضی عسکر، میقات حج، ش ۴۵، پاییز ۱۳۸۲، ص ۱۱۶-۱۴۲؛ ش ۴۶، زمستان ۱۳۸۲، ص ۱۵۶-۱۹۹.
- «تخریب بقیع گواهی بر دشمنی وهابیت با رسول اکرم (ص)»، اخبار شیعیان، ش ۴۷، مهر ۱۳۸۸ ص ۳۷
- «تخریب قبور ائمه بقیع». محمدصادق نجمی، مسجد، ش ۱۴۳، آبان ۱۳۸۸، ص ۶۲ – ۶۵.
- «جایگاه و عظمت بقیع در نگاه مسلمانان». علی‌اکبر نوایی، میقات حج، ش ۶۳، بهار ۱۳۸۷، ص ۸۰ – ۹۰.
- «خفتگان در بقیع». علی‌اکبر نوایی، میقات حج، ش ۶۵، پاییز ۱۳۸۷، ص ۶۳ – ۷۸؛ ش ۶۶، زمستان ۱۳۸۷، ص ۱۱۳-۱۲۶؛ ش ۶۷، بهار ۱۳۸۸، ص ۵۷-۷۶؛ ش ۶۸، تابستان ۱۳۸۸، ص ۸۱-۱۰۴؛ ش ۶۹، پاییز ۱۳۸۸، ص ۷۳-۹۲؛ ش ۷۰، زمستان ۱۳۸۸، ص ۵۱-۶۸؛ ش ۷۱، بهار ۱۳۸۹، ص ۸۰-۱۰۲؛ ش ۷۲، تابستان ۱۳۸۹، ص ۷۵-۱۰۲؛ ش ۷۶، تابستان ۱۳۹۰، ص ۵۷-۸۶؛ ش ۷۷، پاییز ۱۳۹۰، ص ۲۹-۴۶؛
- «درباره سالروز تخریب قبور ائمه (ع) در بقیع»، گنجینه مجمع، شماره 90، خرداد - تیر و مرداد 1396 ص 34
- «سیری تاریخی در معرفی اجمالی بقاع قبرستان بقیع». عباس توان، اسوه، ش ۱۷۰، شهریور ۱۳۹۱ ص ۳.
- «ضرورت احیای بقیع و آثار اسلامی تخریب شده». محمدسعید نجاتی، میقات حج، ش 96، تابستان 1395، صص 99-82.
- «علل و چگونگی تخریب بارگاه ائمه بقیع علیهم السلام». محمد مؤمنی، پاسدار اسلام، شماره 425، مرداد 1396، صص 55-52.
- «مجدالملک قمی وزیر شیعی سلجوقیان و نقش او در خدمت‌رسانی به شیعه». سید حسن قریشی کرین، شیعه شناسی، ش 55، پاییز 1395، ص 7.
- «مزار بقیع». علی اکبر حسنی، میقات حج، ش ۱، زمستان ۱۳۷۱، ص ۱۳۷-۱۵۴.
- «نقدی بر اندیشه وهابیت در تخریب قبوربه انگیزه هشتم شوال سالروز تخریب بقیع». خیمه، ش ۴۵، مهر ۱۳۸۷، ص ۱۴.
- «نقش و تاریخ زنان در بقیع». محمد‌امین پورامینی، موعود، ش ۹۹، اردیبهشت ۱۳۸۸، ص ۳۴ – ۳۵.
- «ویژگی های بصری نقشه ها ی راهنمای مسجدالنبی، قبرستان بقیع و قبرستان معلات». سودابه صالحی و پروین زارع، ژوهش نامه تاریخ اسلام، سال ششم، شماره 21، بهار 1395، صص 111-138.
- «همگامی بهائیت ایران با وهابیت در تخریب قبور ائمه بقیع علیهم السلام». علی صوفی و علی اکبر زاور، تاریخ در آینه پژوهش، ش ۳۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، ص ۶۳.
